Een vijver van energie

Dit is een interview met zuster Jina, voormalig abdes van de Lower Hamlet in Plumvillage. Het interview gaat over haar inzichten in een Centrum van Interzijn in Nederland, over het proces van werken aan onze idealen en over de beoefening zelf.

Marjolijn van Leeuwen

Lieve zuster Jina, wat is volgens jou de functie van een Centrum Interzijn?

Een centrum is een vijver van Energie.

De functie van een centrum is om de reeds bestaande en steeds groeiende Sangha een "onderdak" te geven. Een plek waar we kunnen samenkomen om het leven in aandacht in het dagelijks leven te beoefenen, te ervaren en te verdiepen.

De energie van oefenen is erg belangrijk in onze tijd waarin er zoveel afleidingen zijn, zoals sociale media en internet. Met de collectieve energie van de Sangha creëren we een poel van energie waar mensen kunnen komen om zichzelf op te laden. Als we ons in de groep voegen dragen we iets bij aan en ontvangen we iets van de collectieve energie. Dat is voor mij het belangrijkste van een sangha en het is ook heel belangrijk dat er een fysieke plaats is waar dat plaatsvindt.

Je komt misschien wel eens ergens in een gebouw of ergens anders binnen, en dan denk je, “Oh, prettige energie.” Daarna ga je ergens anders naartoe en dan denk je, “Hmmm..” Of je voelt helemaal niets, er is ik zal maar zeggen een kale energie. Een fysieke plaats waar mensen geregeld bij elkaar komen en waar de hele tijd geoefend wordt, dat genereert een bepaalde energie. Als andere mensen komen, dan voelen ze deze energie. Dat heb je in Plumvillage ook. Mensen komen aan in Plumvillage, ze stappen uit, op de parkeerplaats, nemen vlug een paar stappen, dan kijken ze rond, en zonder dat ze het weten zijn ze in een hele andere energie.

Tijd om bij onszelf te zijn

Omdat tegenwoordig alles heel snel en haastig gedaan moet worden lijkt mij dat tijd voor onszelf kunnen nemen de belangrijkste functie van een centrum is. En wel op een manier dat we ons werkelijk kunnen herstellen en voeden zodat we weer energie hebben. Dat er een plaats is waar werkelijk tijd is om bij onszelf terugkomen en te zijn, om te kijken “Wat speelt er eigenlijk bij mij, wat gebeurt er in mij, waar sta ik in het leven, hoe sta ik in het leven, wat is belangrijk, doe ik eigenlijk wat ik werkelijk belangrijk vind? Indien ja, dan ga ik verder. Indien nee, wat kan ik veranderen?” Ik denk dat dat leven-verrijkend is. Dan leven we namelijk in plaats van geleefd te worden.

Meteen thuis voelen

Je kunt ook in andere centra of op andere locaties oefenen. Maar als je een eigen plek hebt dan is je relatie met die plek heel anders. Dan is het echt een thuiskomen. Een centrum in de traditie van Plumvillage voelt sneller als iets eigens. Waar je binnenkomt en je meteen thuis voelt. Waar je ziet ‘O kijk, daar staat nog wat afwas, nou dat doe ik eventjes’. Net als thuis.

Wat zie je voor je als je aan zo’n centrum denkt?

Een groep mensen die samen wonen voor wie het oefenen en leven in aandacht in al zijn vormen in het dagelijks leven essentieel is. Het leven in aandacht dat doe je met alles. Hoe je loopt, hoe je afwast en dergelijke. Het is juist dit leven in aandacht dat de energie creëert en waarmee je het huis ‘impregneert’. Als anderen voor het eerst in zo’n huis komen, dan voelen ze deze energie meteen, bewust of onbewust en dat is belangrijk.

Welke betekenis kan het centrum hebben voor de verschillende generaties?

Voor de jongere generatie kan het deuren openen en ondersteuning in de beoefening geven. Ik vind het belangrijk dat de jongere generatie zich er thuis kan voelen en zich er ook actief in kan zetten. In Plumvillage hebben we ook ouderen en jongeren die zich samen engageren.

Elkaar verrijken

De oudere en de jongere generatie verrijken elkaar door het samenkomen van ervaring en nieuwe zicht op de situatie. De jongeren met hun idealen brengen nieuwe ideeën in. De ouderen hebben een hele hoop ervaring in de beoefening. Maar ervaring kan ook een gewoonte worden. We moeten ons verrijken met nieuwe inzichten en het bevragen van zowel de inzichten van de oudere generatie als van de jongere generatie.

In eigen woorden

Het is belangrijk dat zowel de jongeren als de ouderen steeds weer oefenen en hun éigen ervaringen opdoen. Thay heeft het in zijn lezingen altijd over “stoppen”, alsof hij het nog nooit over stoppen gehad heeft. Thay spreekt altijd over loopmeditatie alsof Thay nog nooit over loopmeditatie gesproken heeft. Ik hoor mensen wel eens zeggen “maar Thay heeft het áltijd over stoppen, of loopmeditatie!”. Dan vraag ik: “Ben je weleens gestopt? Hoe was dat? Kun je me vertellen over je beoefening van stoppen zonder woorden te gebruiken die je van Thay hebt gehoord?” Dan krijg ik meestal als antwoord “Dat is erg moeilijk”. Maar als we werkelijk “stoppen” en het ervaren dan is het niet moeilijk. Want dan hebben we onze eigen ervaring en die brengen we net een beetje anders onder woorden dan Thay."

Werkelijk inzicht

Je hoeft niet iets nieuws te ontdekken, je moet alleen jouw ervaring ontdekken en niet denken dat als we intellectueel begrijpen wat er gezegd wordt, we het ook gerealiseerd hebben. Dat is een beetje de valkuil van de taal die wij in Plum Village gebruiken. Het is intellectueel zo makkelijk te begrijpen dat we denken dat we het reeds gerealiseerd hebben. Maar zonder de basisoefening echt te hebben ervaren kunnen we niet verder. We gaan wel verder maar dan is alles intellectueel en niet gebaseerd op een werkelijk inzicht. Het is belangrijk dit voor ogen te houden.

Stoppen

Laatst werd ik me ervan bewust dat Thay ‘stoppen’ niet altijd in dezelfde woorden heeft beschreven. Op een gegeven moment heeft Thay het over ‘I have arrived’ en ‘In the present moment’. Het eerste jaar dat ik in PV was, in 1990, had Thay het nog niet over ‘I have arrived, I am home’. Maar Thay gebruikte een ander beeld. Thay beschreef het als volgt: “De beoefening is als een steentje dat we in het water gooien en dat helemaal naar beneden gaat en dan op de bodem komt te rusten”. Dat is ‘arriving’. Hebben wij ‘arriving’ ooit ervaren en zo ja hoe zouden we dat beschrijven? Zonder het woord ‘arriving’ of het beeld van het steentje te gebruiken?

Met een paar Wake Uppers, twee Ordeleden en twee mensen uit lokale sangha’s vormen we een werkgroep voor een Centrum Interzijn. Hoe kunnen we het beste te werk gaan?

Ten eerste is het belangrijk – zonder dat er over een centrum gesproken wordt – tijd met elkaar door te brengen. Misschien ook eens een weekend. Zo leer je elkaar beter kennen en dat is altijd verrijkend.

Het is behulpzaam te weten en te zien waar jezelf in de beoefening staat en waar de ander staat. Ook tijd met elkaar doorbrengen en niet over het centrum praten. Misschien discussies hebben over een bepaald thema, bijvoorbeeld ‘Wat zijn de vruchten die ik van het Sangha leven ontvang’ of ‘Hoe gaan we om met veranderingen in ons leven’. Eenvoudig de tijd nemen om elkaar te leren kennen en te waarderen.

Soms lijken de beoefening en het juridisch, financieel, organisatorisch werkproces elkaar een beetje te bijten. Hoe combineren we dat?

De vraag is wat jullie zien als de beoefening. De beoefening heeft op zich geen gezicht. Het is een energie. En de energie neemt een vorm aan. We moeten oppassen niet gevangen te raken in ons idee over ‘wat de beoefening is’. De beoefening is ‘te weten wat er in het heden gebeurt’. De beoefening is ‘mindfull zijn’, kijken naar de situatie en zien hoe die aan een verrijking van je inzicht bijdraagt. Dan weet je de volgende keer hoe je daar op een betere manier mee om kunt gaan.

Hoe weten we of we iedereen genoeg betrekken bij het realiseren van een Centrum Interzijn?

Zolang er geen deelnemers zijn die te kennen geven dat zij zich er niet in kunnen vinden of te kennen geven dat ze er "volledig tegen’ zijn dan geloof ik dat iedereen zich erbij betrokken voelt. Je hebt een kleine groep nodig die bezig is. Je kunt niet van iedereen verwachten dat ze allemaal actief mee gaan denken. Je kunt mensen op de hoogte houden en zeggen ‘als jullie nog inzichten hebben hierover…voel je vrij om die met ons te delen’. Als je iets doet waarvan mensen vinden dat het absoluut niet kan dan zul je het wel horen.

Wat kan de relatie tussen de monastics en een Nederlands centrum zijn?

De relatie kan zijn wat we ervan maken. Als het centrum een sanghacentrum is dan is het net zoals vroeger in het Vriendenhuis in Tricht, daar kwam de monastieke sangha ook altijd, het was heel toegankelijk voor monastics.

Een Centrum Interzijn oprichten wordt een langdurig proces. Hoe gaan we om met de ups en downs in het proces?

Ups en downs zijn normaal. Die horen erbij, het leven is niet alleen ups, het heeft ook downs. Leer er iets van, zie het als een verrijking.

Ik moet zeggen dat ik het heel mooi vind hoe jullie dit als groep doen. In Engeland doet ‘Being Peace’ dat ook als groep en ze doen het goed. Jullie proberen het nu ook te doen als een sangha en dat vind ik heel mooi. Het gaat niet zomaar vanzelf maar de aanhouder wint. Het is ook in de spirit van Thay. Thay heeft heel veel nadruk gelegd op de sangha,sangha, sangha, en dit is een sangha, en jullie zijn een sangha, dat is een beetje anders dan als je het met twee of drie mensen doet. Dus jullie zijn eigenlijk een deel van de visie van Thay, ‘het te doen als een sangha’. Ik denk dat het ook voor de continuering een goed idee is om het zo te doen. Mensen kunnen op een gegeven moment zeggen ‘okay, nu wordt het me teveel’ of zoiets. Maar ondertussen zijn er anderen, misschien ook jongeren bijgekomen en dat garandeert de voortzetting van het centrum.

Proces van sanghabuilding

Als sangha te werk gaan is een langzamer proces, maar zo gaat dat met een sangha. Zo gaat het ook in Plum Village. Het heeft een breder draagvlak en is dan rijker in het licht van wat je biedt. Een heel goed voorbeeld van echte sanghabuilding. Je gaat richting consensus, neemt de tijd om iedereen te luisteren. Even wachten als het niet lukt. Maar eigenlijk hou ik niet zo van het woord wachten, want wachten kan ongeduld voortbrengen. Je wacht op de trein, op het vliegtuig, je wacht op iemand. Als iets niet gebeurt op een tijd dat we denken ‘het zou eigenlijk nu moeten gebeuren’, dan zou je kunnen zeggen ’ik heb niets gepland, ik heb helemaal tijd voor mezelf, wat kan ik met deze tijd doen? Ik kan even rustig ademhalen, ik kan zitten dromen over iets, ik kan iets schrijven, maar niet wachten, want wachten heeft ongeduld. Leer op een intelligente manier en op de beoefening gerichte wijze om te gaan met “wachttijden”.

Terwijl het project van een centrum zich ontwikkelt kun je bijvoorbeeld samen een retraite organiseren of uitwisselingen. Het mag ook in kleinere groepjes en een beetje onofficieel. Het belangrijkste is de spirit levend te houden. Ik kom graag, als jullie zover zijn. Ik zie ernaar uit.